गुणोत्तर विश्लेषण हा विशिष्ट स्टॉकचे विश्लेषण करण्याचा एक महत्त्वाचा भाग आहे . हे एखाद्या विशिष्ट कंपनीचा नफा , तरलता , सॉल्व्हन्सी , महसूल आणि उत्पन्न याबद्दल अंतर्दृष्टी प्रदान करते .
यापैकी , क्विक रेशो विशेषतः महत्त्वपूर्ण आहे , ज्यामुळे एखाद्या कंपनीच्या सर्वात द्रव मालमत्तेसह त्याच्या अल्पकालीन दायित्वांची पूर्तता करण्याच्या क्षमतेचे स्पष्ट दृश्य प्रदान केले जाते .
या लेखात , आम्ही क्विक रेशो , कंपनीच्या आर्थिक आरोग्याचे मूल्यांकन करण्यात त्याचे महत्त्व आणि माहितीपूर्ण गुंतवणुकीचे निर्णय घेण्यात त्याची महत्त्वपूर्ण भूमिका याबद्दल वाचू .
क्विक रेशो म्हणजे काय ?
क्विक रेशो , ज्याला अॅसिड – टेस्ट रेशो देखील म्हणतात , एखाद्या फर्मच्या त्वरित तरलता स्थितीचे मूल्यांकन करण्यासाठी एक सूचक आहे . हे मेट्रिक एखाद्या फर्मची त्याच्या सर्वात सहज परिवर्तनीय मालमत्तेचा वापर करून त्याच्या अल्पकालीन जबाबदाऱ्यांचे निराकरण करण्याची क्षमता मोजते , इन्व्हेंटरी लिक्विडेट करण्याची आवश्यकता वगळता . हे प्रमाण सध्याच्या गुणोत्तराच्या तुलनेत अधिक कठोर उपाय आहे कारण यामुळे रोख रकमेत सहज परिवर्तनीय असलेल्या मालमत्तेसह कंपनीच्या अल्प – मुदतीच्या जबाबदाऱ्या पूर्ण करण्याच्या क्षमतेची अधिक चांगली समज मिळते .
क्विक रेशोचे घटक
जलद मालमत्ता : ही मालमत्ता 90 दिवस किंवा त्यापेक्षा कमी कालावधीत रोख रकमेत रूपांतरित केली जाऊ शकते . त्यामध्ये हे समाविष्ट आहे :
- रोख आणि रोख रकमेसमान : यात हातात रोख रक्कम , बँक शिल्लक आणि अल्पमुदतीच्या गुंतवणुकीचा समावेश आहे ज्याचे सहज रोखीत रूपांतर केले जाऊ शकते .
- मार्केटेबल सिक्युरिटीज : ही वित्तीय साधने शेअर्स आणि बाँड्सप्रमाणे बाजारात पटकन विकली जाऊ शकतात .
- खाती प्राप्य : ग्राहकांचे थकीत पैसे अल्पावधीत मिळणे अपेक्षित आहे .
चालू दायित्वे : या कंपनीच्या जबाबदाऱ्या आहेत ज्या एका वर्षाच्या आत देय आहेत . त्यामध्ये हे समाविष्ट आहे :
- देय खाती : एखाद्या व्यवसायाला मिळालेल्या उत्पादने आणि सेवांसाठी त्याच्या पुरवठादारांना किंवा विक्रेत्यांना द्यावा लागणारा निधी .
- अल्पमुदतीचे कर्ज : पुढील 12 महिन्यांत देय असलेली कर्जे आणि उधारी .
- इतर अल्पकालीन दायित्वे : यामध्ये जमा खर्च , देय कर , देय लाभांश आणि वर्षभरात देय असलेल्या इतर जबाबदाऱ्यांचा समावेश असू शकतो .
क्विक रेशोचे सूत्र
क्विक रेशो कंपनीच्या सध्याच्या दायित्वानुसार कंपनीच्या सर्वात द्रव मालमत्तेची गणना करतो . क्विक रेशोचे सूत्र असे आहे
क्विक रेशो = क्विक असेट / करंट लायबिलिटीज
व्हेरिएबल्ससह क्विक रेशो मोजण्याचे सूत्र .
क्विक रेशो = ( रोख आणि रोख रकमेसमान + खाती प्राप्य + विक्रीयोग्य सिक्युरिटीज ) / करंट लायबिलिटीज
किंवा
क्विक रेशो = ( करंट असेट – प्रीपेड खर्च – इन्व्हेंटरी ) / करंट लायबिलिटीज
क्विक रेशोची गणना
क्विक रेशो ची गणना कशी केली जाते हे स्पष्ट करण्यासाठी , गणना अधिक चांगल्या प्रकारे समजून घेण्यासाठी एक उदाहरण घेऊया .
समजा आपल्याकडे एखाद्या कंपनीच्या ताळेबंदातील खालील डेटा आहे :
- रोख आणि रोख समतुल्य : ₹30,000
- मार्केटेबल सिक्युरिटीज : ₹20,000
- प्राप्त होणारी खाती : ₹40,000
- देय खाती : ₹25,000
- अल्पमुदतीचे कर्ज : ₹10,000
- इतर अल्पकालीन दायित्वे : ₹15,000
प्रथम , आम्ही रोख रक्कम , इतर रोख समतुल्य , विपणनयोग्य सिक्युरिटीज आणि प्राप्त खाती जोडून द्रुत मालमत्तेची गणना करतो .
क्विक असेट = रोकड + इतर रोख समतुल्य + मार्केटेबल सिक्युरिटीज + प्राप्त होणारी खाती
मग , आम्ही चालू दायित्वांद्वारे द्रुत मालमत्तेची विभागणी करून द्रुत गुणोत्तराची गणना करतो
करंट लायबिलिटीज = देय खाती + अल्पमुदतीचे कर्ज + इतर अल्पकालीन दायित्वे
सूत्र : क्विक रेशो= क्विक असेट / करंट लायबिलिटीज
आता ही गणिते करूया .
स्टेप 1:
दिलेल्या माहितीच्या आधारे क्विक रेशोची गणना खालीलप्रमाणे आहे :
क्विक असेट :
- रोख आणि रोख समतुल्य : ₹30,000
- मार्केटेबल सिक्युरिटीज : ₹20,000
- प्राप्त होणारी खाती : ₹40,000
- एकूण जलद मालमत्ता : ₹90,000
करंट लायबिलिटीज :
- देय खाती : ₹25,000
- अल्पमुदतीचे कर्ज : ₹10,000
- इतर अल्पकालीन दायित्वे : ₹15,000
- एकूण चालू देणी : ₹50,000
स्टेप 2: क्विक रेशो गणना :
क्विक रेशो = जलद मालमत्ता / चालू दायित्वे
क्विक रेशो = ₹90,000 / ₹50,000
क्विक रेशो = 1.8
त्यामुळे या कंपनीचा क्विक रेशो 1.8 आहे . हे सूचित करते की चालू दायित्वांच्या प्रत्येक ₹ 1 साठी , कंपनीकडे ₹ 1.8 लिक्विड मालमत्ता आहे , जे मजबूत तरलता स्थिती दर्शवते
क्विक रेशो विरुद्ध करंट रेशो
| वैशिष्ट्य | क्विक रेशो | करंट रेशो |
| व्याख्या | रोख रकमेसारख्या सर्वात द्रव मालमत्तेसह अल्पकालीन कर्जे पूर्ण करण्याच्या कंपनीच्या क्षमतेचे मूल्यांकन करते . | वर्षभरात रोख रकमेत परिवर्तनीय असलेल्या मालमत्तेसह सर्व चालू मालमत्तेचा वापर करून अल्पकालीन जबाबदाऱ्या भरण्याची कंपनीची क्षमता मोजते . |
| सूत्र | ( चालू मालमत्ता − इन्व्हेंटरी − प्रीपेड खर्च ) / चालू दायित्वे | चालू मालमत्ता / चालू देणी |
| घटक | यात रोख रक्कम , विपणनक्षम सिक्युरिटीज आणि रिसीव्हेबल्सचा समावेश आहे . इन्व्हेंटरी आणि प्रीपेड खर्च वगळला आहे . | रोकड , प्रापसेबल , इन्व्हेंटरी , मार्केटेबल सिक्युरिटीज आणि इतर चालू मालमत्तेचा समावेश आहे . |
| फोकस | द्रव मालमत्तेवर लक्ष केंद्रित करते . | एका वर्षाच्या आत रोखीत रूपांतरित होण्याची अपेक्षा असलेल्या सर्व मालमत्तेवर लक्ष केंद्रित करते . |
| तरलता मोजमाप | लिक्विडिटीचे अधिक कडक उपाय . | तरलतेचे व्यापक मोजमाप . |
| उद्योग उपयुक्तता | ज्या उद्योगांमध्ये इन्व्हेंटरी सहजपणे रोखीत रूपांतरित होत नाही अशा उद्योगांसाठी अधिक योग्य आहे . | सर्व उद्योगांसाठी उपयुक्त , विशेषत : लक्षणीय सूची असलेल्या उद्योगांसाठी . |
| संवेदनशीलता | इन्व्हेंटरीमधील हंगामी चढ – उतारांचा कमी प्रभाव . | इन्व्हेंटरी पातळीतील बदलांमुळे लक्षणीय परिणाम होऊ शकतो . |
| संकेत | उच्च गुणोत्तर मजबूत तरलता स्थिती दर्शविते परंतु कमी वापरलेली संसाधने देखील दर्शवू शकते . | उच्च गुणोत्तर चांगले तरलता दर्शविते परंतु जास्त सूची किंवा खराब रोख व्यवस्थापन देखील सुचवू शकते . |
| मर्यादा | प्राप्ती सहजपणे गोळा करता येत नसल्यास लिक्विडिटीचा अतिरेक करू शकतो . | लिक्विडिटीचा अतिरेक करू शकतो , विशेषत : जर सूची हळू हळू चालणारी किंवा कालबाह्य असेल . |
लिक्विडिटी रेशोबद्दल अधिक वाचा
आदर्श क्विक रेशो म्हणजे काय ?
आदर्श क्विक रेशो उद्योग आणि कंपनीच्या अद्वितीय परिस्थितीवर आधारित भिन्न असू शकतो . तथापि , सामान्यत : वापरले जाणारे मानक म्हणजे 1: 1 चे द्रुत गुणोत्तर . हे गुणोत्तर सूचित करते की एखाद्या कंपनीकडे त्याच्या चालू दायित्वांची पूर्तता करण्यासाठी रोख रक्कम , विपणनयोग्य सिक्युरिटीज आणि प्राप्त खात्यांसह पुरेशा प्रमाणात द्रव मालमत्ता आहे .
जलद गुणोत्तराचे महत्त्व
- तरलतेचे मोजमाप : हे स्पष्टपणे सूचित करते की कंपनीची अल्प – मुदतीची दायित्वे तिच्या सर्वात द्रव मालमत्तेसह फेडण्याची क्षमता आहे . व्यवसायाच्या आर्थिक आरोग्याचे मूल्यांकन करण्यासाठी हे महत्त्वपूर्ण आहे , विशेषत : अशा परिस्थितीत जिथे मालमत्तेचे रोख रकमेमध्ये त्वरित रूपांतरण आवश्यक आहे .
- सूची वगळली : सध्याच्या गुणोत्तराप्रमाणे , क्विक रेशो त्याच्या गणनेत सूचीचा समावेश करत नाही . इन्व्हेंटरी कधीकधी त्वरीत लिक्विडेट करणे कठीण असू शकते आणि त्याचे मूल्य चढ – उतार होऊ शकते , क्विक रेशो कंपनीच्या त्वरित तरलतेचे अधिक कठोर आणि विश्वासार्ह मोजमाप प्रदान करते .
- कर्जदार आणि गुंतवणूकदारांसाठी जोखीम मूल्यांकन : कर्जदार आणि गुंतवणूकदार एखाद्या कंपनीला कर्ज देताना किंवा गुंतवणूक करताना असलेल्या जोखमीचे मूल्यांकन करण्यासाठी क्विक रेशोचा वापर करतात . उच्च क्विक रेशो असे सूचित करते की एखादी कंपनी आपल्या अल्प – मुदतीच्या जबाबदाऱ्या अधिक सहजपणे पूर्ण करू शकते , ज्यामुळे अल्प – मुदतीच्या कर्जदारांसाठी कमी जोखीम बनते .
- आर्थिक स्थैर्य आणि लवचिकता : क्विक रेशो दर्शवितो की एखाद्या कंपनीकडे त्याच्या अल्प – मुदतीच्या दायित्वांना कव्हर करण्यासाठी पुरेशी द्रव मालमत्ता आहे , ज्याचा अर्थ आर्थिक स्थिरता आहे . यामुळे कंपनीला अतिरिक्त कर्जाचा आधार न घेता अनपेक्षित खर्च किंवा आर्थिक मंदी हाताळता येते .
- तुलनात्मक विश्लेषण : क्विक रेशोचा वापर एकाच उद्योगातील वेगवेगळ्या कंपन्यांच्या लिक्विडिटीची तुलना करण्यासाठी केला जाऊ शकतो . ही तुलना व्यवस्थापन , गुंतवणूकदार आणि विश्लेषकांना कंपनीच्या समवयस्कांच्या तुलनेत कामगिरीचे मोजमाप करण्यासाठी उपयुक्त ठरते .
- ऑपरेशनल कार्यक्षमतेचे सूचक : सातत्याने उच्च क्विक रेशो प्राप्ती , रोख रक्कम आणि अल्पमुदतीच्या गुंतवणुकीचे व्यवस्थापन करण्यासाठी चांगल्या व्यवस्थापन पद्धती दर्शवू शकतो . हे आपल्या मालमत्तेचा वापर करण्याच्या कंपनीच्या कार्यक्षमतेचे प्रतिबिंब आहे .
- आर्थिक आव्हानांचा अंदाज : कमी क्विक रेशो संभाव्य आर्थिक अडचणींचे संकेत देऊ शकतो . हे व्यवस्थापनाला रोख प्रवाह सुधारणे , दायित्वे कमी करणे किंवा क्रेडिट धोरणांचे पुनर्मूल्यांकन करणे यासारख्या सुधारात्मक कृती करण्यास सावध करते .
क्विक रेशोच्या मर्यादा
उपयुक्तता असूनही , क्विक रेशोला अनेक मर्यादा आहेत :
- रोख प्रवाहाच्या वेळेचा विचार करत नाही : क्विक रेशो असे गृहीत धरतो की प्राप्ती आणि इतर जलद मालमत्तेचे रोख रकमेत सहज रूपांतर केले जाऊ शकते . तथापि , हे या रोख प्रवाहाच्या वेळेचा विचार करत नाही , जे लिक्विडिटीच्या तुटवड्यात महत्त्वपूर्ण ठरू शकते .
- उद्योगानुसार बदलते : क्विक रेशोचे महत्त्व वेगवेगळ्या उद्योगांमध्ये मोठ्या प्रमाणात बदलू शकते . उदाहरणार्थ , वेगवान इन्व्हेंटरी असलेल्या उद्योगांना धीम्या इन्व्हेंटरी उलाढाल असलेल्या उद्योगांइतके जलद गुणोत्तराची आवश्यकता असू शकत नाही .
- प्राप्तीच्या गुणवत्तेकडे दुर्लक्ष : क्विक रेशो प्राप्त खात्यांना लिक्विड मालमत्ता मानतो , परंतु ते या मिळकतींच्या गुणवत्तेचा किंवा संकलनक्षमतेचा विचार करत नाही . बुडीत कर्जे क्विक रेशो वाढवू शकतात , ज्यामुळे आर्थिक स्थितीचे भ्रामक चित्र निर्माण होते .
- सूची वगळणे भ्रामक असू शकते : मोजणीतून सूची वगळल्यास अधिक द्रव मालमत्तेवर लक्ष केंद्रित करण्यास मदत होते , परंतु ज्या उद्योगांमध्ये सूची रिटेलसारख्या रोख रकमेत त्वरीत परिवर्तनीय होते तेथे हे दिशाभूल करणारे ठरू शकते .
- ऑपरेशनल कार्यक्षमतेबद्दल अंतर्दृष्टी नाही : क्विक रेशो हे निव्वळ लिक्विडिटीचे मोजमाप आहे . हे एखाद्या कंपनीचा नफा , ऑपरेशनल कार्यक्षमता किंवा दीर्घकालीन सॉल्व्हन्सीबद्दल अंतर्दृष्टी प्रदान करत नाही .
थोडक्यात सांगायचे झाले तर
क्विक रेशो हे आर्थिक विश्लेषणातील एक अमूल्य साधन आहे , जे कंपनीच्या अल्प – मुदतीच्या तरलतेबद्दल स्पष्ट दृष्टीकोन प्रदान करते . हे एक कठोर सूचक आहे , विशेषत : सध्याच्या गुणोत्तराच्या तुलनेत , त्याच्या मर्यादा समजून घेणे महत्वाचे आहे . हे गुंतवणूकदार आणि व्यवस्थापकांसाठी आर्थिक स्थिरतेचे मूल्यांकन करण्यासाठी आणि माहितीपूर्ण निर्णय घेण्यासाठी एक महत्त्वपूर्ण आर्थिक मेट्रिक म्हणून कार्य करते .
पण एवढ्यावरच थांबू नका – आपला आर्थिक प्रवास पुढच्या टप्प्यावर घेऊन जा . गुंतवणूक करण्यापूर्वी प्रत्येक कंपनीसाठी तपशीलवार मूलभूत आणि गुणोत्तर विश्लेषण करा . हे जलद , सोपे आहे आणि गुंतवणुकीच्या संधींचे जग उघडते . गुंतवणुकीला सुरुवात करण्यासाठी आजच एंजल वनमध्ये आपले डीमॅट खाते उघडा . एंजल वन कंपनीची आर्थिक स्थिती अधिक चांगल्या प्रकारे समजून घेण्यासाठी काही आवश्यक गुणोत्तर प्रदान करते . मग तुम्ही कशाची वाट पाहत आहात ? प्रारंभ करण्यासाठी एंजल वन वेबसाइटवर जा किंवा एंजल वन अॅप डाउनलोड करा . पुन्हा भेटूया .
