કોલેટરલ રકમ એ શેર પર લોનનું એક સ્વરૂપ છે જે બ્રોકર દ્વારા તેમના ગ્રાહકોને સ્ટોક અને શેરમાં વેપાર કરવા માટે ઑફર કરવામાં આવે છે. તે ભારતમાં કેટલાક બ્રોકર્સ દ્વારા આપવામાં આવતી વધારાની મૂલ્ય–વર્ધિત સેવાનું એક સ્વરૂપ છે, અને તમામ બ્રોકર્સ તેની સાથે સંકળાયેલા જોખમને કારણે આ વધારાની સેવા આપતા નથી. સરળ શબ્દોમાં, તે તમારા ટ્રેડિંગની મર્યાદા વધારવા માટે તમારા ડિમેટ એકાઉન્ટમાં શેર કોલેટરલ તરીકે બોજ ઉભો કરે છે.
ડીમેટ એકાઉન્ટમાં કોલેટરલ ગ્રાહક અને બ્રોકર બંને માટે ફાયદાકારક છે. રોકાણકારો (ડીમેટ એકાઉન્ટ ધારકો) તેમના ડીમેટ એકાઉન્ટમાં તેમના નિષ્ક્રિય શેરનો ઉપયોગ કરી શકે છે જે તેઓ પોતાના બ્રોકર સાથે કોલેટરલ તરીકે નજીકના ભવિષ્યમાં વેચવાનો ઇરાદો ધરાવતા નથી. આ તેમની ટ્રેડિંગ મર્યાદા વધારવા માટે તેમના ડિમેટ એકાઉન્ટમાં નિષ્ક્રિય હોય તેવા તેમની નાણાંકીય સંપત્તિઓ સામે માર્જિન મેળવવામાં સક્ષમ બનાવે છે. આ સેવા માટે દલાલ વ્યાજના દર પર સહમત થાય છે.
કોલેટરલ માર્જિન કેવી રીતે કામ કરે છે?
ઉદાહરણ તરીકે ડીમેટ એકાઉન્ટ ધારક શેરમાં વેપાર કરવા માંગે છે પરંતુ તેની લિક્વિડિટી ઓછી હોય છે; તેઓ તેમના બ્રોકરને જામીન તરીકે તેમના નિષ્ક્રિય સ્ટૉક આપી શકે છે, જે તેમને વ્યાજ દર પર સંમત વ્યાપાર મર્યાદા વધારવાના સ્વરૂપમાં લોન આપે છે. આ ડીમેટ એકાઉન્ટધારકને વેપાર સિક્યોરિટીઝ માટે વધુ રોકડ ખર્ચ કર્યા વિના વેપાર કરવાની મંજૂરી આપે છે.
ડીમેટ એકાઉન્ટ ધારક બ્રોકરને ચુકવણી જારી કરવા પર કોલેટરલ રિલીઝ કરી શકે છે. ચુકવણી કરવામાં નિષ્ફળતાની સ્થિતિમાં બ્રોકર શેર વેચી શકે છે અને મૂડી પુનઃપ્રાપ્ત કરી શકે છે.
શું ક્લાયન્ટના ડિમેટ એકાઉન્ટમાં રાખવામાં આવેલા શેર પર કોલેટરલ લાભ આપવામાં આવે છે?
હા, ડીમેટ એકાઉન્ટ ધારકને તેમના ડીમેટ એકાઉન્ટમાં રાખવામાં આવેલા સ્ટૉક્સ માટે કોલેટરલ લાભ આપવામાં આવે છે. માર્ગદર્શિકા અનુસાર, ડિમેટ એકાઉન્ટ ધારકોને આવા લાભ મેળવવા માટે જામીનના મૂલ્યના રોકડ માર્જિનની ચોક્કસ ટકાએ જાળવવું જરૂરી છે.
જો ડીમેટ એકાઉન્ટ હોલ્ડર જારી કરતા નથી અથવા તેમના શેરને કોલેટરલ તરીકે ઉપાડી શકતા નથી તો શું થશે?
જ્યારે ડીમેટ એકાઉન્ટ ધારકોચોક્કસ સમયે ધારણ કરેલા તેમના શેરને કોલેટરલ બનાવે છે, ત્યારે તેઓ તે જ દિવસે હોલ્ડને રિલીઝ કરી શકે છે, જો તેમણે આ શેર પર અથવા તેની સામે કોઈ પોઝિશન ઉભી ન કરી હોયતો તેવા આ શેર ડીમેટ એકાઉન્ટમાં એ જ દિવસે જારી કરવામાં આવશે.
ટી+1 દિવસ અને તેનાથી આગળ, એકાઉન્ટ ધારક માર્જિનની ઉપલબ્ધતાને આધિન, સંપૂર્ણપણે અથવા આંશિક રીતે આ શેર ઉપાડી શકે છે. શેર દિવસના અંતમાં તમારા ડિમેટ એકાઉન્ટમાં જારી કરવામાં આવશે
