ઇન્સાઇડર ટ્રેડિંગ એ એવી પ્રક્રિયા છે જ્યાં કોઈ વ્યક્તિ જે કંપનીના સ્ટૉકનો એક ભાગ છે. જો કે, ઈનસાઈડર ટ્રેડિંગની માહિતીની પ્રકૃતિ પર આધારિત કાનૂની અથવા ગેરકાયદેસર હોઈ શકે છે, જેની વ્યાખ્યા અંદરની છે અને માર્કેટ રેગ્યુલેટર સિક્યોરિટીઝ અને એક્સચેન્જ બોર્ડ ઑફ ઇન્ડિયા (સેબી).
જો કોઈ વ્યક્તિ દ્વારા માહિતીના આધારે ઍક્સેસ કરવામાં આવે છે, પરંતુ તે માહિતી જાહેર જનતા માટે ઉપલબ્ધ નથી કરવામાં આવતી તો તે ચોક્કસ સ્ટૉકની બજારની કિંમતને ઇન્સાઇડર ટ્રેડિંગ પ્રભાવિત કરી શકે છે. તેનો અર્થ એ છે કે “ઇન્સાઇડર” ને અયોગ્ય રીતે લાભ મળે છે.
ઇન્સાઇડર ટ્રેડિંગ પર ફ્રાઉન કરવામાં આવે છે કારણ કે તે રોકાણકારો માટે અયોગ્ય રીતે જોવામાં આવે છે કે જેઓ ચોક્કસ માહિતી સુધી કોઈ ઍક્સેસ કરી શકે નહીં કે તેઓ સંભવિત રીતે લાભ મેળવી શકે છે. ઉપરાંત તેને એક અકુશળ પદ્ધતિ તરીકે જોવામાં આવે છે.
ઇન્સાઇડર ટ્રેડિંગ સરેરાશ રોકાણકારના આત્મવિશ્વાસ અને વિશ્વાસનું સ્તર પણ ઓછું કરી શકે છે. આ કારણે સેબી પાસે સરેરાશ રોકાણકાર નુકસાન ન થાય તેની ખાતરી કરવા માટે કડક સ્ટૉક્સ ટ્રેડિંગ નિયમો ધરાવે છે.
સેબી અનુસાર ઇનસાઇડર ટ્રેડિંગ નિયમો શું મેન્ડેટ કરે છે?
સેબી ફેબ્રુઆરી 2021 માં તેના ઈનસાઈડર ટ્રેડિંગના નિયમો પ્રમાણે નવા ફોર્મેટ સાથે બહાર આવ્યું છે. એક અધિકૃત સર્ક્યુલર મુજબ સેબીના પ્રતિસાદની પાછળ પ્રકટન ફોર્મેટમાં સુધારો કરવામાં આવ્યો છે, જેમાં સ્ટૉક એક્સચેન્જ અને માર્કેટમાં સહભાગીઓ પાસેથી પ્રાપ્ત થયા છે. સેબીએ ઇન્સાઇડર ટ્રેડિંગ (પીઆઇટી) નિયમોના નિયમન 7 હેઠળ જાહેર કરવાના હેતુથી કેટલાક ફોર્મેટ નિર્દિષ્ટ કર્યા હતા. પીઆઇટી નિયમનોમાં સુધારાઓને કારણે, ફોર્મ બી થી ડી સુધીના પ્રકાશન ફોર્મેટમાં સુધારો કરવામાં આવ્યો છે.
સેબીના નવા ફોર્મેટ મુજબ, લિસ્ટેડ કંપનીના પ્રમોટર જૂથના સભ્ય બનવા પર આયોજિત સિક્યોરિટીઝની વિગતો અને સભ્યના તાત્કાલિક સંબંધીઓને શેરહોલ્ડિંગમાં કોઈપણ ફેરફારો સિવાય જાહેર કરવાની જરૂર છે.
સપ્ટેમ્બર 2020 માં, સેબીએ લિસ્ટેડ કંપનીના પ્રમોટર ગ્રુપના સભ્ય નિયામકો અને નિયુક્ત વ્યક્તિઓ માટે “સિસ્ટમ–સંચાલિત” ચર્ચાઓને અમલમાં મૂકવાનો નિર્ણય લીધો હતો. સિસ્ટમ દ્વારા સંચાલિત પ્રકટન એકમો દ્વારા લિસ્ટેડ ફર્મના શેરો અને ડેરિવેટિવ ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ્સ જેવા કે એફ એન્ડ ઓમાં ટ્રેડિંગ પર લાગુ પડે છે. આ સિસ્ટમ–સંચાલિત અભિગમ 2015 માં રજૂ કરવામાં આવ્યો હતો પરંતુ હવે પ્રમોટર જૂથો સંબંધિત લોકોને વિસ્તૃત કરવામાં આવ્યો છે.
ઇન્સાઇડર ટ્રેડિંગ નિયમનોનુંપ્રતિબંધ અને તેઓ શું સામેલ છે?
સેબીના પીઆઈટી નિયમનો પહેલા વર્ષ 1992 માં અમલમાં આવ્યા હતા. વર્ષ 2015 માં સેબીએ વ્યાપકને લઈ ઈનસાઈડર ટ્રેડિંગને લગતા નિયમો 2015થી પ્રતિબંધ લાવીને ઈનસાઈડર ટ્રેડિંગની સમસ્યાનું સંબોધન કર્યું હતું. વર્ષ 2019 અને વર્ષ 2020 સહિત ઇન્સાઇડર ટ્રેડિંગના સંદર્ભ સાથે સ્ટૉક્સ ટ્રેડિંગ નિયમોને પછી સુધારાઓ કરવામાં આવ્યા છે.
વર્ષ 2019 માં, સેબીએ એવા સુધારાઓ રજૂ કર્યાં હતા, જેને તમામ લિસ્ટેડ કંપનીઓ અને જોડાયેલી વ્યક્તિઓને તે વ્યક્તિના નામ સાથે એક સંરચિત ડિજિટલ ડેટાબેઝ જાળવવા માટે ફરજિયાત કરી હતી જેની સાથે અનપબ્લિશ્ડ પ્રાઈઝ સેન્સિટીવ ઈન્ફોર્મેશન (UPSI) શેર કરવામાં આવે છે અને UPSIની પ્રકૃતિ છે. આ ઉપરાંત સેબીએ નોંધ કરી છે કે તમામ લિસ્ટેડ કંપનીઓ અને ઈન્ટરમીડિએટરીઝએ નૉન–ડિસ્ક્લોઝર અથવા ગોપનીયતા કરાર પર હસ્તાક્ષર કરવા જરૂરી છે અથવા તે વ્યક્તિ પર એક સૂચના પૂરી કરવાની જરૂર છે, જેની સાથે તેઓ UPSI શેર કરે છે. અન્ય પક્ષને તેમની સાથે શેર કરેલ UPSI ધરાવતી વખતે પીઆઇટી નિયમનોના પાલન વિશે જાણ કરવાની અને સૂચિત કરવાની જરૂર છે.
2020માં સુધારા
જુલાઈ 2020 માં, સેબીએ ફરીથી ટ્રેડિંગ નિયમોમાં નવા ફેરફારો લાવવા માટે ઇનસાઇડર ટ્રેડિંગ (સુધારા) નિયમો, 2020 ની નવી પ્રતિબંધનીસૂચિ રજૂ કરી હતી.
આ સુધારામાં કેટલાક મહત્વપૂર્ણ ફેરફારો શામેલ છે, તેમાંથી એવી વિગતો જે UPSI શેર કરનાર વ્યક્તિઓ સાથે સંબંધિત છે. સુધારા પ્રમાણે યુપીએસઆઈની સંગ્રહ અને વધારાની માહિતી મેળવવા માટે ડિજિટલ ડેટાબેઝને વધારવામાં આવશે. સુધારા લાવતા પહેલાં એક લિસ્ટેડ કંપનીના સંચાલક બોર્ડ ફક્ત એક સરળ ડિજિટલ ડેટાબેઝ જાળવવા માટે જરૂરી હતું જેમાં વ્યક્તિ શેર કરનાર અથવા હોલ્ડિંગ વ્યક્તિનું નામ અને પાન ધરાવે છે. તેના કારણે એવી પરિસ્થિતિઓ શું થશે જ્યાં UPSI મધ્યસ્થી/ફિડ્યુશિયરી હતી કારણ કે લિસ્ટેડ કંપનીઓ માટે ફિડ્યુશિયરી અને મધ્યસ્થીઓ સાથે વાતચીત કરવી સામાન્ય છે.
ડિજિટલ ડેટાબેઝમાં વધારાની માહિતી
અગાઉ તે સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યું છે કે આવી પરિસ્થિતિમાં, લિસ્ટેડ કંપની પ્રાપ્તકર્તા એન્ટિટીની વિગતો રેકોર્ડ અને જાળવણી કરવાની જરૂર પડશે જ્યારે પ્રત્યક્ષ અથવા મધ્યસ્થીને યુપીએસઆઈ સાથે સંપર્કમાં રહેલા વ્યક્તિઓના રેકોર્ડ્સ જાળવવાની જરૂર પડશે. જોકે, સ્ટૉક્સ ટ્રેડિંગ રેગ્યુલેશન્સમાં સુધારો સુનિશ્ચિત કરે છે કે આવા બધી વધારાની માહિતી ડિજિટલ ડેટાબેઝમાં સંગ્રહિત કરવામાં આવે છે. આમાં UPSI ની પ્રકાર/પ્રકૃતિ શામેલ છે, જેમણે અન્ય સંસ્થાઓ અથવા વ્યક્તિઓ સાથે UPSI શેર કર્યા છે.
વધુમાં, સેબી એ પણ સ્પષ્ટ કરે છે કે સંબંધિત લેવડદેવડ પૂર્ણ થયા પછી ડિજિટલ ડેટાબેઝ સંબંધિત લેવડદેવડ પૂર્ણ થયા પછી, અન્ય અમલીકરણ અથવા તપાસકર્તા કાર્યવાહીના કિસ્સાઓને અવરોધિત કરવામાં આવશે. બજાર નિયમનકારે સેવા રજૂ કરનારને આઉટસોર્સિંગ ડેટાબેઝ જાળવણી પર પ્રતિબંધો પણ લાગુ કર્યા છે, જેમાં વિચાર કરે છે કે કંપનીના પોતાની UPSI સિવાય આવી માહિતીના પ્રાપ્તકર્તાઓ અને પ્રાપ્તકર્તાઓની વિગતો સુરક્ષિત કરવાની જરૂર છે.
ઉલ્લંઘન જાહેર કરવું
ઇન્સાઇડર ટ્રેડિંગ નિયમોમાં અન્ય સુધારો પીટ ઉલ્લંઘન પ્રકટન કરવા સંબંધિત છે. સુધારેલા નિયમો શેરહોલ્ડિંગના પ્રકટન અને રિપોર્ટિંગ અધિકારીમાં કોઈપણ ફેરફારને સ્વચાલિત કરવાનો હેતુ ધરાવે છે. જોકે આચાર સંહિતા હાલમાં છે, પરંતુ સેબીની સુધારા રિપોર્ટિંગ ફ્રેમવર્કમાં બદલાવ લાવે છે. નવા સુધારા સાથે, લિસ્ટેડ કંપનીઓને સ્ટૉક એક્સચેન્જમાં ઉલ્લંઘન સબમિટ કરવાની જરૂર પડશે નહીં પરંતુ સેબીમાં નહીં.
ઇન્સાઇડર ટ્રેડિંગ નિયમોમાં થર્ડ મહત્વપૂર્ણ સુધારા ટ્રેડિંગ વિન્ડો પ્રતિબંધો સાથે સંબંધિત છે. વર્ષ 2020 સુધારા અનુસાર, સેબી ટ્રેડિંગ વિન્ડોની સમાપ્તિ દરમિયાન કેટલીક લેવડદેવડની શ્રેણીઓ કરવાની મંજૂરી આપે છે. વેચાણ માટે ઑફર (ઓએફએસ) અને અધિકાર હકદારી (આરઇ) સંબંધિત લેવડદેવડ મુક્ત શ્રેણી છે. સેબીના નિયમો અનુસાર લિસ્ટેડ કંપનીઓને ટ્રેડિંગ વિંડોનો ઉપયોગ કરવો પડશે જેથી નિયુક્ત વ્યક્તિઓ દ્વારા ટ્રાન્ઝેક્શનને ટ્રેક કરવા માટે જેથી અંદરના ટ્રેડિંગને રોકી શકાય.
તારણ
ટ્રેડિંગ નિયમોનું નિયમન કરવામાં આવે છે અને સખત રીતે દેખરેખ રાખવામાં આવે છે જેથી સિસ્ટમ યોગ્ય છે અને જાહેર ન કરવામાં આવેલ અને પ્રાઈઝ સેન્સિટીવ કંપનીઓની કોઈ વિગતો અંદરના પ્રકાશિત કરવામાં આવતી નથી. સેબીએ સમયાંતરે અંદરના ટ્રેડિંગ નિયમોની પ્રતિબંધ માટે સુધારાના રૂપમાં કડક પગલાં લાવી છે જેથી સિસ્ટમમાં રોકાણકાર વિશ્વાસ મજબૂત થાય છે. નવા પ્રકટન ફોર્મેટને રોલ આઉટ કરવા માટેની નવીનતમ પગલું તે દિશામાં એક વધુ પગલું છે.
