म्युच्युअल फंडांमध्ये अल्फा व बीटा म्हणजे काय?

म्युच्युअल फंडात गुंतवणूक करणे कठीण असू शकते, विशेषत: जेव्हा अनेक तांत्रिक संज्ञा आणि मेट्रिक्सचा सामना करावा लागतो. यात, अल्फा व बीटाच्या संकल्पना फंडाच्या कामगिरीचे आणि जोखीम प्रोफाइलचे महत्त्वपूर्ण सूचक म्हणून उठून दिसतात. आर्थिक सिद्धांतातून घेतलेल्या या संज्ञा, म्युच्युअल फंड योजना त्याच्या बेंचमार्कच्या सापेक्ष कशी कामगिरी करू शकते आणि ती मार्केटातील अस्थिरतेला कसा प्रतिसाद देते याबद्दल गुंतवणुकदारांना अंतर्दृष्टी देतात. चला तर म्युच्युअल फंडांच्या संदर्भात अल्फा व बीटाचा अर्थ काय आहे व ते गुंतवणूकदारासाठी महत्त्वाचे का आहेत याचा खोलवर अभ्यास करू.

म्युच्युअल फंडामध्ये जोखीम कशी मोजली जाते?

गुंतवणुकीच्या क्षेत्रातील जोखीम समजून घेणे म्हणजे सामान्यत: अपेक्षेपेक्षा परतावा कसा बदलू शकतो हे समजून घेणे. या परिवर्तनशीलतेचे प्रमाण निश्चित करण्यासाठी एक प्रचलित साधन म्हणजे मानक विचलन, एक सांख्यिकीय उपाय जे त्यांच्या सरासरीच्या आसपास परतावा किती पसरलेला आहे हे पकडते. जेव्हा मानक विचलन विस्तृत असते, तेव्हा ते उच्च प्रमाणात अनिश्चितता किंवा जोखीम दर्शवते.

उदाहरणार्थ, इक्विटी म्युच्युअल फंडाच्या परताव्यातील फरक (किंवा मानक विचलन) सामान्यतः कर्ज फंडाच्या तुलनेत अधिक लक्षणीय असते. याउलट, लार्ज-कॅप फंड सामान्यत: मिड-कॅप फंडांपेक्षा परताव्यात कमी चढ-उतार दर्शवतात कारण त्यात मोठ्या, अनेकदा अधिक स्थिर कंपन्या असतात.

म्युच्युअल फंडांत अल्फा म्हणजे काय?

म्युच्युअल फंडांमध्ये, अल्फा हे एक मेट्रिक आहे जे पोर्टफोलिओ व्यवस्थापक फंडाच्या बेंचमार्क निर्देशांकाच्या सापेक्ष फंडाच्या परताव्यामध्ये जोडते किंवा वजा करते. मूलत:, ते गुंतवणुकीवरील सक्रिय परतावा मोजते आणि मार्केटाच्या सापेक्ष जोखीम लक्षात घेतल्यानंतर म्युच्युअल फंडाची कामगिरी दर्शवते.

अल्फा समजण्यासाठी, खालील गोष्टी समजून घ्या:

• शून्य अल्फा: शून्य अल्फा सूचित करतो की फंड त्याच्या बेंचमार्कच्या तुलनेत अपेक्षेप्रमाणे कामगिरी करत आहे. याचा अर्थ जोखीम समायोजित केल्यानंतर फंडाचा परतावा बेंचमार्कच्या परताव्याच्या तंतोतंत अनुरूप आहे.

• सकारात्मक अल्फा: सकारात्मक अल्फा सांगतो की फंडने बेंचमार्कपेक्षा उत्कृष्ट कामगिरी केली आहे, व जोखमीच्या पातळीस अपेक्षेपेक्षा अधिक परतावा दिला आहे.
• नकारात्मक अल्फा: याउलट, नकारात्मक अल्फा म्हणजे फंडने बेंचमार्कपेक्षा कमी कामगिरी केली आहे, ज्यामुळे घेतलेल्या जोखमीस अपेक्षेपेक्षा कमी परतावा दिला आहे. हे व्यवस्थापन निर्णयात कमतरता वा गुंतवणूक रणनीतीने अपेक्षेप्रमाणे परतावा दिला नाही असे सूचित करते.

अल्फा हे अशा गुंतवणुकदारांसाठी महत्त्वाचे आहे की जे गुंतवणूकदार सक्रियपणे व्यवस्थापित फंडाच्या परताव्यावर फंड व्यवस्थापकाच्या गुंतवणुकीच्या निर्णयांच्या परिणामाचे मूल्यांकन करू पाहत आहेत. हे पोर्टफोलिओ व्यवस्थापनातील व्यवस्थापकाच्या कौशल्याचे आणि परिणामकारकतेचे प्रतिबिंब असू शकते. मात्र, अल्फा हे काही साधारणत: निष्क्रीयपणे व्यवस्थापित केलेले इंडेक्स फंड, जे त्यांच्या बेंचमार्कच्या कामगिरीवर मात करण्याऐवजी त्यांचे कार्यप्रदर्शन दर्शवतात त्याचा सामान्यत: घटक नाही.

म्युच्युअल फंडांमध्ये बीटा म्हणजे काय?

म्युच्युअल फंडातील बीटा हे एक मेट्रिक आहे जे एकूण मार्केट किंवा विशिष्ट बेंचमार्क निर्देशांकाशी संबंधित फंडाची अस्थिरता दर्शवते. हे मार्केटातील हालचालींबद्दल फंडाच्या संवेदनशीलतेचे एक माप आहे:

• 1 चा बीटा: जर एका म्युच्युअल फंडचा 1 चा बीटा असेल, तर त्याचा अर्थ असा होतो की फंडाचे मूल्य मार्केटासह लॉकस्टेपमध्ये जाणे अपेक्षित आहे. जर मार्केट एका ठाराविक टक्केवारीने वर गेले, तर फंडसुद्धा सधारण त्याच टक्केवारीने वर जाणे अपेक्षित आहे, व तसेच उलटही. 

• 1 हून कमी बीटा: 1 पेक्षा कमी बीटा सूचित करतो की हा फंड मार्केटापेक्षा कमी अस्थिर आहे. मार्केटात चढ-उतार होत असल्यास, फंडाच्या मूल्यात कमी चढ-उतार व्हायला हवे. हे फंड सामान्यत: कमी धोकादायक मानले जातात.

• 1पेक्षा अधिक बीटा: याउलट, 1 पेक्षा जास्त बीटा हे सूचित करते की फंड मार्केटापेक्षा अधिक अस्थिर आहे. जर मार्केट बदलले तर फंडाचे मूल्य आणखी वाढण्याची शक्यता असू शकते. याचा अर्थ जास्त जोखीम असू शकते परंतु उच्च परताव्याची शक्यता देखील असू शकते.

फंडाच्या जोखीम प्रोफाइलचे मोजमाप करण्यासाठी आणि मार्केटाच्या परिस्थितीत ते कसे वागू शकते हे निर्धारित करण्यासाठी गुंतवणूकदार बीटा वापरतात. उच्च बीटा वाढीच्या संधी शोधणाऱ्या आणि अधिक जोखीम स्वीकारण्यास इच्छुक असलेल्या गुंतवणूकदारांना आकर्षित करू शकतो, तर कमी बीटा अधिक स्थिर गुंतवणूक शोधणाऱ्या पुराणमतवादी गुंतवणूकदारांसाठी अधिक योग्य असू शकतो.

म्युच्युअल फंडांमध्ये अल्फा व बीटाची गणना

म्युच्युअल फंडातील अल्फा आणि बीटा या संकल्पना समजून घेण्यासाठी, प्रथम कॅपिटल ॲसेट प्राइसिंग मॉडेल (CAPM)शी परिचित असणे आवश्यक आहे. हे मॉडेल गुंतवणुकीचा अपेक्षित परतावा आणि मार्केटाच्या तुलनेत त्याची जोखीम यांच्यातील संबंध ठेवते. CAPM द्वारे वर्णन केलेले सूत्र खालीलप्रमाणे आहे:

अपेक्षित परतावा=जोखीम-मुक्त दर+बीटा× (मार्केट परतावा−जोखीम-मुक्त दर)

बीटा साठी, आम्ही बीटा वेगळे करून CAPM वरून सूत्र मिळवू शकतो:

बीटा=निधी परतावा−जोखीम-मुक्त दर/मार्केट परतावा−जोखीम-मुक्त दर

हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे की बीटा ची गणना सामान्यतः सांख्यिकीय पद्धतींद्वारे केली जाते, विशेषत: मार्केटाच्या अतिरिक्त परताव्याच्या विरूद्ध जोखीम-मुक्त दर वजा फंडाचा परतावा प्लॉट करून. या प्लॉटला सर्वात योग्य बसणारा रेषेचा उतार हा फंडाचा बीटा आहे.

गुंतवणूकदारांसाठी, जरी बीटा सहसा फंडाच्या तथ्य पत्रकात प्रदान केला जातो, तरीही त्याची गणना समजून घेणे फायदेशीर आहे. बीटा मूल्य हे सूचित करते की मार्केटातील हालचालींच्या प्रतिसादात फंडाच्या परताव्यात कसा चढ-उतार होऊ शकतो. उदाहरणार्थ, 1.5 चा बीटा असलेला फंड सैद्धांतिकदृष्ट्या चढ-उतारात मार्केटापेक्षा जास्त परतावा देईल, परंतु मंदीत जास्त तोटासुद्धा होण्याची शक्यता आहे.

चला एक उदाहरण पाहू: म्युच्युअल फंडाचा बेंचमार्क म्हणून निफ्टी निर्देशांकाच्या तुलनेत 1.5 चा बीटा आहे. जर निफ्टी निर्देशांक 10% ने वाढला तर CAPM ने अंदाज लावला आहे की फंडाने 4% जोखीम मुक्त दर गृहीत धरून 13% परतावा मिळावा.याचे कारण असे की फंडाचा परतावा त्याच्या बीटाद्वारे दर्शविल्याप्रमाणे, गृहीत धरलेल्या अतिरिक्त जोखमीमुळे वाढविला जाईल.

आता, अल्फा बद्दल, फंडाच्या अपेक्षित परताव्याच्या तुलनेत त्याच्या वास्तविक परताव्याच्या गणनेसाठी आम्ही ते CAPM समीकरणात जोडू शकतो:

वास्तविक निधी परतावा=जोखीम-मुक्त दर+बीटा×(बेंचमार्क परतावा−जोखीम-मुक्त दर)+अल्फा

आमच्या उदाहरणात पुढे, जर फंडाचा वास्तविक परतावा 15% असेल तर निफ्टी निर्देशांक 10% वाढला असेल आणि जोखीम-मुक्त दर 4% वर राहिला असेल, तर अल्फाची अशी गणना केली जाईल:

अल्फा=वास्तविक फंड परतावा−(जोखीम-मुक्त दर +बीटा×(बेंचमार्क परतावा−जोखीम-मुक्त दर))

अशा प्रकारे, जर फंडाने खरोखरच 15% परतावा दिला, तर अल्फा 2% असेल. हा अल्फा फंड व्यवस्थापकाने फंडाच्या बीटा मूल्याच्या आधारे केलेल्या अपेक्षेपेक्षा जास्त प्राप्त केलेला अतिरिक्त परतावा दर्शवतो.

अल्फा, नंतर, जोखीम समायोजित केल्यानंतर मार्केटातील कामगिरीच्या वरचढ मूल्य निर्माण करण्याच्या फंड व्यवस्थापकाच्या क्षमतेचे मोजमाप म्हणून काम करतो. हे केवळ तेजीच्या मार्केटमधील उच्च परताव्याच्या संभाव्यतेवर प्रकाश टाकते परंतु जेव्हा मार्केट मंदीत असतात तेव्हा तोटा मर्यादित करण्याची क्षमता देखील दर्शवते.

निष्कर्ष

अल्फा आणि बीटा ही म्युच्युअल फंड कार्यप्रदर्शन आणि जोखीम यांचे मूल्यांकन करण्यासाठी महत्त्वपूर्ण साधने आहेत, ज्यामुळे गुंतवणूकदारांना फंड व्यवस्थापकाची प्रवीणता आणि विविध मार्केट परिस्थितींमध्ये फंडाच्या वर्तनाची स्पष्ट समज मिळते. अल्फा फंड मॅनेजरच्या गुंतवणूक निर्णयांद्वारे जोडलेले मूल्य प्रतिबिंबित करते आणि बीटा मार्केटाच्या तुलनेत फंडाची अस्थिरता दर्शवते.

या ज्ञानाने सज्ज होऊन, तुमची आर्थिक उद्दिष्टे आणि जोखीम सहिष्णुतेशी जुळणारे गुंतवणुकीचे पर्याय निवडण्यासाठी तुम्ही अधिक चांगल्या स्थितीत आहात. तुमच्या गुंतवणुकीच्या प्रवासात पुढचे पाऊल टाकण्यासाठी, एंजेल वन सोबत तुमचे डीमॅट खाते उघडा, जिथे तुम्ही विविध गुंतवणूक पोर्टफोलिओ तयार करण्यासाठी या अंतर्दृष्टी लागू करू शकता.

FAQs