વચગાળાના કેન્દ્રીય બજેટને રજૂ કરતી વખતે 2019 ફેબ્રુઆરીમાં જાહેરાત કરવામાં આવી હતી, પ્રધાનમંત્રી કિસાન સમ્મન નિધિ યોજના ભારતમાં સરકાર દ્વારા સમર્થિત ઘણી યોજનાઓમાંથી એક છે. આ યોજનાનો હેતુ નાના સિમાંત ખેડૂતોને ડાયરેક્ટ બેનિફિટ ટ્રાન્સફર (ડીબીટી) દ્વારા નાણાંકીય સહાય પ્રદાન કરવાનો છે. જો તમે નાના અથવા સિમાંત ખેડૂત છો, તો આ ખાસ પહેલ વિશે તમારે આવશ્યક માહિતી મેળવવી જરૂરી છે.
પ્રધાનમંત્રી કિસાન સમ્માન નિધી યોજના શું છે?
પીએમ કિસાન સમ્મન નિધિ યોજના એક એવી યોજના છે જે પાત્ર સીમાન્ત અને નાના સમયના ખેડૂતોને પરિવાર દીઠ વાર્ષિક રૂપિયા 6,000 સુધીની ન્યૂનતમ આવક સહાય પ્રદાન કરે છે. પ્રત્યેક 4 મહિને રૂપિયા 2,000ના ત્રણ હપ્તામાં ખેડૂતોના બેંક એકાઉન્ટમાં વાર્ષિક રૂપિયા 6,000ની નાણાંકીય સહાય સીધી વિતરિત કરવામાં આવે છે.
પીએમ કિસાન યોજનાનો ઉદ્દેશ
ભારતીય કૃષિ ક્ષેત્રમાં મોટાભાગના ખેડૂતો સીમાંત હોય છે અને ઘણીવાર આર્થિક રીતે સમૃદ્ધ હોતા નથી. ખેડૂત સમુદાયો પરના ફાઇનાન્શિયલ બોજને ઘટાડવા માટેના બોજામાં, કેન્દ્ર સરકારે પીએમ કિસાન યોજનાને અમલમાં મૂકી હતી.
આ પહેલનો હેતુ નાના ખેડૂતો અને તેમના પરિવારોને વાર્ષિક ન્યૂનતમ રૂપિયા 6,000 ની આવક સહાય પ્રદાન કરીને થતી નાણાંકીય સમસ્યાને દૂર કરવાનો છે. યોજનાના ભાગરૂપે ખેડૂતોને પ્રાપ્ત થયેલા ભંડોળનો ઉપયોગ તેમની નાણાંકીય જવાબદારીઓને વધુ અસરકારક રીતે સંચાલિત કરવા માટે કરી શકાય છે.
આ યોજના કેવી રીતે અમલમાં આવી?
વર્ષ 2018માં તેલંગાણા સરકાર તેના રાજ્યના નાના અને સીમાંત ખેડૂતો માટે નાણાંકીય સહાય યોજના સાથે આવી હતી. ઋતુ બંધુ યોજના તરીકે ઓળખાય છે, યોગ્યતા ધરાવતા ખેડૂતોને તેમના કૃષિ પ્રયત્નોને ટેકો આપવા માટે વર્ષમાં બે વાર ચોક્કસ રકમ વિતરિત કરવામાં આવી હતી. રાજ્ય સરકારના પ્રયત્નોએ ખેડૂતો અને અન્ય હિસ્સેદારો પાસેથી મોટો સકારાત્મક પ્રતિસાદ મળ્યો હતો.
તેલંગાણા સરકારની ખેડૂત આવક સમર્થન યોજનાની સફળતાને રાષ્ટ્રવ્યાપી ધોરણે પુનરાવર્તિત કરવાના હકમાં, કેન્દ્ર સરકારે પીએમ કિસાન સમ્મન નિધિ યોજના રજૂ કરવાનો નિર્ણય લીધો હતો. અમલીકરણના પ્રથમ વર્ષ દરમિયાન, આ યોજના માટે લગભગ રૂપિયા 75,000 કરોડ ફાળવવામાં આવ્યા હતા.
પીએમ કિસાન સમ્મન નિધી યોજનાની વિશેષતાઓ શું છે?
એક નાના સમયના ખેડૂત તરીકે, તમારે જાણવાની જરૂર છે કે પ્રધાનમંત્રી કિસાન સમ્મન નિધિ યોજનાની નોંધપાત્ર સુવિધાઓ શું છે. યોજનાની કેટલીક મુખ્ય વિશેષતાઓનું ઝડપી અવલોકન અહીં છે:
-
નિયમિત અંતરાલ પર આવક સમર્થન:
આ યોજના હેઠળ વાર્ષિક રૂપિયા 6,000ની નાણાંકીય સહાય એક જ ચુકવણી તરીકે વિતરિત કરવામાં આવતી નથી. તેના બદલે આ રકમ ત્રણ હપ્તામાં સમાન રીતે વિભાજિત કરવામાં આવે છે અને દરેક 4 મહિને એક વર્ષમાં તેનું વિતરણ કરવામાં આવે છે. આ સુનિશ્ચિત કરે છે કે તમારી ફાઇનાન્શિયલ જરૂરિયાતોને પૂર્ણ કરવા માટે તમારી પાસે નિયમિત આવકના સ્રોતનો ઍક્સેસ છે.
-
જમીનની માલિકી પર મર્યાદા:
કારણ કે સંપૂર્ણ ઉદ્દેશ નાના સમયના ખેડૂતોને મદદ કરવાનો છે, જો તમારી પાસે 2 હેક્ટર જમીન છે તો જ તમે યોજનાના લાભોનો દાવો કરી શકો છો.
-
ડાયરેક્ટ બેનિફિટ ટ્રાન્સફર (ડીબીટી):
પ્રધાનમંત્રી કિસાન સમ્મન નિધી યોજના ડાયરેક્ટ બેનિફિટ ટ્રાન્સફર (ડીબીટી) દ્વારા ભંડોળ વિતરિત કરે છે. આ ખોટી પ્રથાના ઘટનાને ઘટાડે છે અને તે સુનિશ્ચિત કરે છે કે નાણાંકીય સહાય ઉદ્દેશિત ખેડૂતો સુધી પહોંચે.
પીએમ કિસાન યોજના માટે કોણ પાત્ર છે?
પીએમ કિસાન સમ્મન નિધિ યોજના હેઠળ લાભોનો દાવો કરવા માટે, તમારે માપદંડની નીચેની સૂચિને સંતુષ્ટ કરવાની જરૂર છે:
- તમે ભારતીય નાગરિક હોવા જોઈએ
- તમારે એક માર્જિનલ અથવા નાના સમયના ખેડૂત હોવા જોઈએ
- તમારી પાસે 2 હેક્ટરથી વધુ ન હોય તેવી ખેતીલાયક જમીન હોવી આવશ્યક છે
પીએમકેએસવાય માંથી કોને બાકાત કરવામાં આવ્યું છે?
પીએમ કિસાન યોજનાએ ચોક્કસ બાકાતના માપદંડને પણ સૂચિત કર્યું છે. જો તમે નીચે સૂચિબદ્ધ કરેલ બાકાતના માપદંડને પૂર્ણ કરો છો તો તમે યોજનાના લાભોનો ક્લેઇમ કરી શકતા નથી:
- જો તમે પાછલા મૂલ્યાંકન વર્ષમાં આવકવેરાની ચુકવણી કરી છે
- જો તમે એક વર્તમાન અથવા ભૂતપૂર્વ નાગરિક સેવક છો જે સરકારી અથવા સંવૈધાનિક પદ ધરાવે છે અથવા ધરાવે છે
- જો તમે સંસ્થાકીય જમીન માલિક છો
- જો તમને અથવા તમારા પરિવારના સભ્યને નિવૃત્તિ અથવા નિવૃત્તિના પરિણામે દર મહિને રૂપિયા 10,000 અથવા તેનાથી વધુનું પેન્શન પ્રાપ્ત થાય છે
- જો તમે અથવા તમારા પરિવારના સભ્ય ડૉક્ટર, ચાર્ટર્ડ એકાઉન્ટન્ટ (સીએ), વકીલ, એન્જિનિયર અથવા આર્કિટેક્ટ જેવા પ્રોફેશનલ છે
પીએમ કિસાન સમ્મન નિધી યોજના માટે નોંધણી કેવી રીતે કરવી?
જો તમે પ્રધાનમંત્રી કિસાન સમ્મન નિધિ યોજના પાત્રતાના માપદંડને સંતુષ્ટ કરો છો, તો તમે નીચેની કોઈપણ પદ્ધતિ દ્વારા યોજના માટે નોંધણી કરાવી શકો છો:
-
પદ્ધતિ 1: પીએમ કિસાન યોજના નોડલ અધિકારીઓ દ્વારા
આ યોજના અનુસાર, દરેક રાજ્ય સરકારે પીએમ કિસાન નોડલ અધિકારીની નિમણૂક કરવી ફરજિયાત છે. તમે યોજના માટે નોંધણી કરાવવા માટે નોડલ અધિકારીનો સંપર્ક કરી શકો છો.
-
પદ્ધતિ 2: આવક અધિકારીઓ દ્વારા
વૈકલ્પિક રીતે, તમે તે વિસ્તાર માટે તમારા સ્થાનિક પટવારી અથવા સંબંધિત આવક અધિકારીની મુલાકાત લઈ શકો છો જ્યાં તમારી ખેતીલાયક જમીન યોજના માટે નોંધણી કરવા માટે સ્થિત છે.
-
પદ્ધતિ 3: સામાન્ય સેવા કેન્દ્રો (સીએસસી) દ્વારા
પીએમ કિસાન સમ્મન નિધિ યોજના માટે ઑનલાઇન નોંધણી કરવા માટે તમે તમારા નજીકના કૉમન સર્વિસ સેન્ટર (સીએસસી)ની મુલાકાત લઈ શકો છો. જો કે, ધ્યાનમાં રાખો કે સેવાનો લાભ લેવા માટે તમારે નજીવી ફી ચૂકવવી પડી શકે છે.
-
પદ્ધતિ 4: સત્તાવાર વેબસાઇટ દ્વારા
જો તમે તકનીકી રીતે અપનાવી રહ્યા છો, તો તમે પીએમ કિસાન સમ્મન નિધિ યોજનાની અધિકૃત વેબસાઇટની મુલાકાત લઈને અને ઑનલાઇન અરજી સબમિટ કરીને સ્કીમ માટે પોતાની નોંધણી કરાવી શકો છો.
નોંધણી કરવા માટે કયા દસ્તાવેજોની જરૂર છે?
પ્રધાનમંત્રી કિસાન સમ્મન નિધી યોજના માટે રજિસ્ટર કરવા માટે, તમારે નીચેના ડૉક્યૂમેન્ટનો સેટ સબમિટ કરવાની જરૂર છે:
- તમારા આધાર કાર્ડની એક કૉપી
- તમારી ઓળખ અને સરનામાના પુરાવાની એક કૉપી
- માલિકીના પુરાવા તરીકે તમારા જમીન દસ્તાવેજોની એક કૉપી
- તમારી પાસબુક અથવા બેંક સ્ટેટમેન્ટની એક કૉપી
પીએમ કિસાન યોજનાની લાભાર્થી સ્થિતિ કેવી રીતે તપાસવી?
જો કોઈપણ સમયે તમે તમારા પીએમ કિસાનના લાભાર્થીની સ્થિતિ જાણવા માંગો છો, તો તમારે જે પગલાંઓ અનુસરવાની જરૂર છે તે અહીં આપેલ છે:
- પગલું 1: પ્રધાનમંત્રી કિસાન સમ્માન નિધિ યોજનાની અધિકૃત વેબસાઇટની મુલાકાત લો.
- પગલું 2: હોમપેજની જમણી બાજુ ‘તમારી સ્થિતિ જાણો’ વિકલ્પ પર ક્લિક કરો.
- પગલું 3: તમારો રજિસ્ટ્રેશન નંબર અને કૅપ્ચા કોડ દાખલ કરો.
- પગલું 4: ‘ડેટા મેળવો’ બટન પર ક્લિક કરો.
નિષ્કર્ષ
પીએમ કિસાન સમ્મન નિધિ યોજના ગ્રામીણ અને શહેરી બંને પ્રદેશોમાં સ્થિત નાના સમયના ખેડૂતો માટે કેટલીક સામાજિક સુરક્ષા યોજનાઓમાંથી એક છે. પહેલ દ્વારા પ્રદાન કરવામાં આવતી નિયમિત આવકનો સ્ત્રોત ખેડૂતોને અનધિકૃત નાણાં ધિરાણ પદ્ધતિઓ તરફ ગુરુત્વ આપવાથી અટકાવી શકે છે જે ઘણીવાર તેમની નાણાંકીય પરિસ્થિતિ માટે નુકસાનકારક હોય છે.
