પ્રારંભિક જાહેર ભરણા (આઈપીઓ)માં ભારતીય સ્ટૉક એક્સચેન્જ પર એક સામાન્ય બાબત બની ગઈ છે. ભંડોળ એકત્રિત કરવા માટે કંપનીઓ જાહેર ભરણાના માધ્યમથી જાહેરજનતા પાસેથી ભંડોળ મેળવે છે. અર્થવ્યવસ્થામાં વૃદ્ધિના સૂચક છે. વર્ષ 2019માં આર્થિક વિકાસની સાથે પ્રાઈમરી માર્કેટમાં કામકાજ ધીમુ થઈ ગયુ છે.. અગાઉના વર્ષમાં રૂપિયા 30,959 કરોડની સામે વર્ષ 2019માં આઈપીઓ દ્વારા ફક્ત રૂપિયા 12,362 કરોડ રૂપિયાના જાહેર ભરણા આવ્યા છે..
પ્રાથમિક બજારો તમને અર્થવ્યવસ્થાની સ્થિતિ વિશે રસપ્રદ આંતરદૃષ્ટિ રજૂ કરી શકે છે, જે આઈપીઓની મિનિટની વિગતોને પણ સમજવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. જ્યારે IPO સાઇઝ, પ્રાઇસ બેન્ડ અને ઓપનિંગ અને ક્લોઝિંગ તારીખો જેવી મુખ્ય શરતો સારી રીતે જાણીતી હોય છે, ત્યારે કેટલીક શરતો અલગ અલગ હોઈ શકે છે.
IPO શું છે?
જ્યારે કોઈ ખાનગી કંપની સ્ટૉક માર્કેટ દ્વારા જાહેર જનતા પાસેથી ભંડોળ એકત્રિત કરવા માટે શેર રજૂ કરે છે ત્યારે તેને પ્રારંભિક જાહેર ઑફર એટલે કે આઈપીઓ તરીકે ઓળખાય છે. જાહેર ઑફર સામાન્ય રીતે એક કંપની દ્વારા રજૂ કરીને ભંડોળ એકત્રિત કરવા અથવા વર્તમાન શેરધારકોને તેમના હિસ્સેના કેટલાક મૂલ્યને રજૂ કરવાનો માર્ગ ઉપલબ્ધ કરવામાં આવે છે. IPO ની પ્રમુખ પદ્ધતિ એ બુક બિલ્ડિંગ પદ્ધતિ છે.
બુક-બિલ્ડિંગ પદ્ધતિ IPO માટેની માંગનું મૂલ્યાંકન કરીને IPO પ્રક્રિયા દરમિયાન ઈશ્યુ પ્રાઈઝ નક્કી કરવામાં આવે છે.. બુક બિલ્ડિંગ પદ્ધતિમાં કંપની ઇશ્યૂ માટે પ્રાઈઝ બેન્ડની જાહેરાત કરે છે અને રોકાણકારો વિવિધ કિંમતમાં કેટલાક શેરો માટે બિડ રજૂ કરવા ઓફર મૂકે છે. દરેક કિંમત પર શેરોની સંખ્યા માટે બોલીના આધારે અંતિમ જારી કિંમત નક્કી કરવામાં આવે છે. સબસ્ક્રાઇબરનો ડેટા બુક બિલ્ડિંગ પદ્ધતિમાં દરરોજ અપડેટ કરવામાં આવ્યો છે.
બુક બિલ્ડિંગ પદ્ધતિ દ્વારા IPO દરમિયાન, કંપની શેરની કિંમત બેન્ડ પ્રાઈઝથીજાહેરાત કરે છે, પરંતુ પ્રાઈઝ બેન્ડ સાથે, ફેસ વેલ્યૂની પણ જાહેરાત કરવામાં આવે છે. પ્રાઇસ બેન્ડના ઓછા અંતર પર ફ્લોર પ્રાઈઝ અને સીલિંગ પ્રાઈઝની ઉપરની કિંમતતરીકે ઓછી છે. અંતિમ ઈશ્યુ પ્રાઈઝ ફ્લોર પ્રાઈઝ પર સેટ કરવામાં આવી છે પરંતુ સીલિંગ પ્રાઈઝ સમાન અથવા તેનાથી ઓછી છે.
ફેસ વેલ્યુ
ફ્લોર પ્રાઈઝની મર્યાદાની કિંમત અને ઇશ્યૂની કિંમત મહત્વપૂર્ણ શરતો છે, પરંતુ કંપનીઓ શેરોના ઈસ્યુ મૂલ્ય શા માટે જાહેર કરે છે. ફેસવેલ્યુ કે, જેનીપર મૂલ્ય તરીકે પણ ઓળખાય છે તે શેરોનું નામમાત્ર મૂલ્ય છે. ફેસવેલ્યુ રૂપિયા 1, રૂપિયા 2, રૂપિયા 5 અથવા રૂપિયા 100 પણ હોઈ શકે છે..ઈશ્યુ પ્રાઈઝ અથવા પ્રાઈઝ બેન્ડ એક વધારાના પ્રીમિયમ સાથે શેરના ફેસવેલ્યુ સાથે છે, જે કંપની સંભવિત સબસ્ક્રાઇબર્સ સાથે નક્કી કરે છે.
ઈશ્યુ પ્રાઈઝ = ફેશવેલ્યુ + પ્રીમિયમ
પ્રીમિયમ અંદાજીત રકમ નિર્ધારીત નથી પરંતુ વેચાણ, નફા અને વૃદ્ધિ જેવી કંપનીના પરફોર્મન્સ મેટ્રિક્સ પર આધારિત છે. શેરના ફેસવેલ્યુની નજીકની કિંમત બેન્ડ પ્રાઈઝ સેટ કરેલ IPO છે, જેનો અર્થ એ છે કે કંપનીએ ન્યૂનતમ પ્રીમિયમ માંગવામાં આવ્યો છે. ફેસવેલ્યુ સ્પષ્ટ છે, પરંતુ ફેસવેલ્યુની ઉપયોગિતા શું છે.
શેરોનું લિસ્ટીંગ કર્યાં બાદ, કંપનીની સ્ટૉક કિંમત બજારની સ્થિતિ અને કંપનીની કામગીરી મુજબ બદલાઈ જાય છે. શેરની કિંમત બજાર પર આધારિત છે પરંતુ ફેસ વેલ્યુ નથી, તેથી કંપનીઓ શેરના વિભાજનોની જાહેરાત કરવા માટે ફેસવેલ્યુનો ઉપયોગ કરે છે. ઉદાહરણ તરીકે, ધારો કે કંપની ABCના શેરની કિંમત રૂપિયા 5000 સ્પર્શ છે.. તેના ફેસવેલ્યુરૂપિયા10 છે. ભારતમાં ઘણા રિટેલ રોકાણકારો માટે પ્રતિ શેર 5000 રૂપિયાની ચુકવણી કરવામાં આવશે. શેરોની લિક્વિડિટી વધારવા માટે, કંપની શેરોને પાંચ શેરોમાં વિભાજિત કરી શકે છે. વિભાજિત થયા પછી, ફેસવેલ્યુ. 2 હશે અને શેરની કિંમત રૂ. 1,000 ઘટશે..
એવી જ રીતે જ્યારે કંપનીઓ ડિવિડન્ડની જાહેરાત કરે છે ત્યારે તે શેર કિંમતને બદલે ફેસ વેલ્યુનીઉપયોગ કરવામાં આવે છે.. જો કોઈ કંપનીના ફેસ વેલ્યુ 2 હોય અને રૂપિયા 200ની શેર કિંમત ફેસ વેલ્યૂના 100% ડિવિડન્ડની જાહેરાત કરે છે, તો તેનો અર્થ છે રૂપિયા 4 પ્રતિ શેર.
નિષ્કર્ષ
ચહેરાનું મૂલ્ય અને પ્રીમિયમ જેવી શરતોની સ્પષ્ટ સમજણ સાથે, તમે રોકાણ કરતી વખતે વધુ માહિતીપૂર્ણ નિર્ણય લઈ શકો છો. કંપનીઓ દ્વારા જાહેર કરવામાં આવેલી ઘણી કોર્પોરેટ ક્રિયાઓ ફેસવેલ્યુનો ઉલ્લેખ કરે છે. ટેકનિક નક્કી કરવામાં આવે છે.જો કે, મૂડી બજારોમાં રોકાણમાં વિલંબ કરવાનું કારણ ન હોવું જોઈએ.
