गुंतवणुकीची अनेक साधने बाजारात उपलब्ध आहेत. गुंतवणुकीचा योग्य पर्याय निवडण्यासाठी अनेक गोष्टींचा विचार करणे आवश्यक आहे, जसे की सुरक्षा किंवा निधीचा प्रकार, गुंतवणूकदाराचे जोखीम प्राधान्य, गुंतवणुकीचा कालावधी इ. म्युच्युअल फंड हे एक प्रकारचे गुंतवणुकीचे साधन आहे जे गुंतवणूकदारांच्या निधीचे एकत्रीकरण करते आणि बाँड, स्टॉक्स, अल्प-मुदतीचे कर्ज इत्यादीसारख्या बाजारातील रोख्यांमध्ये गुंतवणूक करते. म्युच्युअल फंडातील सिक्युरिटीजच्या संरचनेला पोर्टफोलिओ म्हणतात आणि नोंदणीकृत व्यावसायिक पोर्टफोलिओ व्यवस्थापकाद्वारे व्यवस्थापित केले जाते. गुंतवणूकदारांच्या जोखीम सहनशीलतेनुसार पोर्टफोलिओची रचना केली जाते. फंडाचा प्रत्येक वाटा गुंतवणुकदाराला आनुपातिक मालकी आणि आनुपातिक उत्पन्नाचे प्रतिनिधित्व करतो.
विषयी अधिक वाचा म्युच्युअल फंड म्हणजे काय?
म्युच्युअल फंड कुठे गुंतवणूक करू शकतात?
म्युच्युअल फंडाची गुंतवणूक प्रोफाइल फंड कोणत्या प्रकारच्या सुरक्षिततेत गुंतवणूक करतो यावर अवलंबून असते. म्युच्युअल फंड गुंतवणूकदाराच्या जोखीम सहनशीलतेवर अवलंबून स्टॉक किंवा बाँडमध्ये गुंतवणूक करतात. जेव्हा म्युच्युअल फंड शेअर्समध्ये गुंतवणूक करतो तेव्हा तो अधिक जोखमीचा बनतो कारण स्टॉक हे बाजारातील चढउतारांच्या अधीन असतात आणि त्यांचा संभाव्य परतावा देखील जास्त असतो. दुसरीकडे, बाँडमध्ये गुंतवणूक करणाऱ्या म्युच्युअल फंडांना निश्चित उत्पन्न परतावा मिळतो आणि त्यात जोखीम खूपच कमी असते. बऱ्याचदा, एखाद्या कंपनीच्या पूर्ण अपयशाच्या बाबतीत, गुंतवणूकदाराला बाँड सिक्युरिटीवर वचन दिलेला परतावा मिळत नाही.
यावर आधारित, तीन प्रकारचे फंड आहेत- इक्विटी किंवा ग्रोथ फंड, फिक्स्ड इन्कम किंवा डेब्ट फंड आणि बॅलन्स्ड फंड.
-
इक्विटी किंवा ग्रोथ फंड
हे म्युच्युअल फंड इक्विटी शेअर्समध्ये गुंतवणूक करतात आणि त्यामुळे जास्त जोखीम पत्करली जाते. या फंडांवरील अपेक्षित परतावा सामान्यतः जास्त असतो. या फंडांमधील गुंतवणूकदार मध्यम ते दीर्घ मुदतीत भांडवली नफा मिळवण्याचे उद्दिष्ट ठेवतात. इक्विटी फंडातील जोखीम स्टॉकच्या तुलनेत कमी असते कारण इक्विटी फंडामध्ये अनेक स्टॉक्सचा समावेश होतो, ज्यामुळे ते विविध बनतात.
इक्विटी फंडाचे काही प्रकार आहेत.
-
स्मॉल-कॅप इक्विटी फंड
स्मॉल-कॅप फंड हे म्युच्युअल फंड आहेत जे सिक्युरिटीज अँड एक्सचेंज बोर्ड ऑफ इंडिया (सेबी) (SEBI) नुसार त्यांच्या एकूण बाजार भांडवलामध्ये 250 च्या वर रँक असलेल्या कंपन्यांनी ऑफर केलेल्या योजनांमध्ये गुंतवणूक करतात. हे फंड त्यांच्या एकूण मालमत्तेपैकी किमान 65% स्टॉकमध्ये गुंतवतात. हे फंड लार्ज किंवा मिड-कॅप फंडांपेक्षा जास्त जोखीमपूर्ण असतात आणि जास्त परतावा देतात.
-
मिड-कॅप इक्विटी फंड
भारतात, म्युच्युअल फंड जे सेबी (SEBI) मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार 101 ते 250 च्या श्रेणीतील कंपन्यांच्या योजनांमध्ये गुंतवणूक करतात, सेबी (SEBI) मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार आणि एकूण मालमत्तेच्या किमान 65% शेअर्समध्ये गुंतवणूक करतात, त्यांना मिड-कॅप फंड म्हणतात. हे फंड स्मॉल-कॅप फंडांपेक्षा कमी जोखमीचे असतात.
-
लार्ज-कॅप इक्विटी फंड
भारतात, म्युच्युअल फंड जे सेबी (SEBI) च्या मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार 1 ते 100 च्या दरम्यान रँक असलेल्या कंपन्यांच्या योजनांमध्ये गुंतवणूक करतात त्यांना लार्ज-कॅप फंड म्हणतात. हे सर्वात कमी जोखीम असलेले इक्विटी फंड आहेत आणि त्यांची स्टॉकमधील गुंतवणूक त्यांच्या एकूण मालमत्तेच्या किमान 80% आहे.
-
लार्ज आणि मिड-कॅप इक्विटी फंड
इक्विटी म्युच्युअल फंड ज्यात लार्ज-कॅप आणि मिड-कॅप इक्विटी फंड समान प्रमाणात असतात आणि त्यांच्या एकूण मालमत्तेपैकी किमान 35% दोन्ही प्रकारच्या फंडांमध्ये गुंतवले जातात, त्यांना लार्ज आणि मिड-कॅप इक्विटी फंड म्हणतात. पोर्टफोलिओ जोखीम कमी करण्यासाठी आणि संभाव्य उत्पन्न वाढवण्यासाठी हे वैविध्यीकरण केले जाते.
-
मल्टी-कॅप इक्विटी फंड
म्युच्युअल फंड जे सर्व स्मॉल-कॅप, मिड-कॅप आणि लार्ज-कॅप फंडांमध्ये अशा स्टॉकमध्ये कमीतकमी 65% गुंतवणूक करतात त्यांना मल्टी-कॅप इक्विटी फंड म्हणतात. येथे, फंड मॅनेजर बाजारातील परिस्थितीच्या आधारे महत्त्वाच्या गुंतवणुकीबाबत निर्णय घेतो.
-
डेट फंड किंवा फिक्स्ड इन्कम फंड
डेट फंड किंवा फिक्स्ड इन्कम फंड कॉर्पोरेट बाँड्स, ट्रेझरी बिले, डिबेंचर्स, कमर्शियल पेपर्स, सरकारी सिक्युरिटीज आणि मनी मार्केट इन्स्ट्रुमेंट्स सारख्या सिक्युरिटीजमध्ये गुंतवणूक करतात. हे फंड नियमित, सातत्यपूर्ण आणि जोखीममुक्त उत्पन्न प्रदान करतात.
डेब्ट फंड खालीलप्रमाणे वर्गीकृत केले जाऊ शकतात.
-
लिक्विड फंड –
हे फंड असे आहेत जे मनी मार्केट इन्स्ट्रुमेंट्समध्ये जास्तीत जास्त 91 दिवसांच्या मॅच्युरिटी कालावधीसह गुंतवणूक करतात. अल्प-मुदतीच्या गुंतवणुकीसाठी हे काही सर्वोत्तम पर्याय आहेत.
-
डायनॅमिक बाँड फंड –
म्युच्युअल फंड जे त्यावेळच्या व्याजदरानुसार वेगवेगळ्या मुदतींच्या डेट इन्स्ट्रुमेंट्समध्ये गुंतवणूक करतात. जे गुंतवणूकदार मध्यम पातळीची जोखीम सहन करू शकतात आणि ज्यांचे गुंतवणुकीचे क्षितिज 3 ते 5 वर्षांपर्यंत आहे ते या फंडांना प्राधान्य देतात.
-
कॉर्पोरेट बाँड फंड –
ज्या गुंतवणूकदारांना उच्च दर्जाच्या कॉर्पोरेट बाँड्समध्ये गुंतवणूक करायची आहे आणि कमी जोखीम सहन करण्याची क्षमता आहे ते या फंडांमध्ये गुंतवणूक करण्यास प्राधान्य देतात कारण त्यांच्या एकूण मालमत्तेच्या किमान 80% भाग बनवणारे उच्च दर्जाचे कॉर्पोरेट बाँड असतात.
-
मनी मार्केट फंड –
म्युच्युअल फंड जे मनी मार्केट इन्स्ट्रुमेंटमध्ये जास्तीत जास्त 1 वर्षाच्या मॅच्युरिटी कालावधीसह गुंतवणूक करतात त्यांना मनी मार्केट फंड म्हणतात. जे शॉर्ट टर्म डेट फंडमध्ये गुंतवणूक करण्याचा प्रयत्न करत आहेत त्यांच्यासाठी हे चांगले आहे.
-
इन्कम फंड –
हे फंड अशा सिक्युरिटीजमध्ये गुंतवणूक करतात ज्यांचा कालावधी साधारणपणे पाच ते सहा वर्षांचा असतो, व्याजदरांवर अवलंबून असतो. हे डायनॅमिक बाँड फंडांपेक्षा अधिक स्थिर आहेत.
-
गिल्ट फंड-
अत्यंत कमी क्रेडिट जोखीम असलेल्या उच्च-रेट केलेल्या आणि सरकारी रोख्यांमध्ये गुंतवणूक करणारे फंड गिल्ट फंड म्हणून ओळखले जातात. निश्चित-उत्पन्न निधी आणि जोखीम-प्रतिरोधक गुंतवणूकदारांसाठी हे सर्वोत्तम पर्याय आहेत कारण सरकार सहसा कर्ज रोख्यांच्या स्वरूपात घेतलेल्या कर्जावर डिफॉल्ट करत नाहीत.
निश्चित मॅच्युरिटी प्लॅन्स, क्रेडिट संधी फंड, बँकिंग आणि पीएसयू फंड, फ्लोटर फंड इत्यादींसारखे डेट फंड देखील त्यांच्या मुदतपूर्ती कालावधीनुसार आहेत.
याबद्दल अधिक वाचा गिल्ट फंड काय आहेत
-
बॅलन्स्ड किंवा हायब्रिड फंड
नावाप्रमाणेच, हे फंड इक्विटी आणि डेट सिक्युरिटीज दोन्हीचे बनलेले असतात. जोखीम सहनशीलता आणि गुंतवणूकदारांच्या परताव्याच्या अपेक्षांवर अवलंबून शिल्लक सामान्यतः इक्विटी किंवा डेट सिक्युरिटीजकडे झुकलेली असते. हे फंड वाढीबरोबरच नियमित उत्पन्न देतात. मध्यम जोखीम सहनशीलता असलेले गुंतवणूकदार या फंडांमध्ये गुंतवणूक करू शकतात.
कंझर्व्हेटिव्ह हायब्रीड फंड, बॅलन्स्ड हायब्रीड फंड, ॲग्रेसिव्ह हायब्रीड फंड, डायनॅमिक ॲसेट ॲलोकेशन फंड, मल्टी-ॲसेट अलोकेशन, आर्बिट्रेज फंड आणि इक्विटी सेव्हिंग फंड हे काही बॅलन्स्ड किंवा हायब्रीड फंडांचे प्रकार आहेत.
म्युच्युअल फंडातील गुंतवणुकीचे प्रकार काय आहेत?
गुंतवणूकदार म्युच्युअल फंडात एकरकमी गुंतवणूक करून किंवा नियमितपणे सिस्टिमॅटिक इन्व्हेस्टमेंट प्लॅन (एसआयपी) (SIP) द्वारे गुंतवणूक करू शकतो.
एकरकमी म्युच्युअल फंड गुंतवणूक ही मोठी एकरकमी गुंतवणूक असते ज्यामध्ये गुंतवणूकदार एखाद्या विशिष्ट योजनेत गुंतवणूक करतो. किमान गुंतवणुकीचे मूल्य देखील बदलते.
एसआयपी (SIP) हा एक म्युच्युअल फंड आहे ज्यामध्ये वेळोवेळी म्युच्युअल फंड योजनेत गुंतवणूक केली जाते. गुंतवणूक वार्षिक, मासिक, साप्ताहिक, दैनिक, त्रैमासिक, सहामाही इत्यादी असू शकते.
बहुतेक लोक एकरकमी म्युच्युअल फंडांपेक्षा (SIP) एसआयपी म्युच्युअल फंडांना प्राधान्य देतात, कारण त्यासाठी कमी गुंतवणूक आवश्यक असते आणि चक्रवाढ परिणामामुळे व्याज भरणे जास्त असते.
त्यामुळे म्युच्युअल फंड एकाच वेळी इक्विटी शेअर्स, डेट सिक्युरिटीज आणि दोन्हीमध्ये गुंतवणूक करू शकतात, परंतु फंडाचा मॅच्युरिटी कालावधी आणि जोखीम यावरून कोणता गुंतवणूकदार कोणत्या फंडात गुंतवणूक करेल हे ठरवते.
